Edytujesz Starogard Gdański

{{Medal}}{{Miasto Infobox|image1 = Kościół św. Mateusza Starogard Gdański|państwo = [[Polska]]|województwo = [[Województwo pomorskie|pomorskie]]|ludność = 48 167|powierzchnia = 25,28 km²|prezydent = Janusz Stankowiak|rejestracje = GST|image2 = Herb Starogardu Gdańskiego.png|image3 = Flaga Starogardu Gdańskiego.png}}  

'''Starogard Gdański''' – [[Miasto]] w północnej [[Polska|Polsce]], siedziba [[Gmina Starogard Gdański|gminy wiejskiej Starogard Gdański]] i [[Powiat starogardzki|powiatu starogardzkiego]]. Jest jednym z najstarszych miast [[województwo pomorskie|województwa pomorskiego]]. Miasto jest również stolicą regionu [[Kociewie]]. Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia [[miasto|miasta]] wynosi 25,28 km².Miasto stanowi 1,88% powierzchni [[Powiat starogardzki|powiatu]]. W latach 1945–1998 [[miasto]] administracyjnie należało do województwa gdańskiego. Starogard Gdański leży przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 22 (szlak [[Berlin]] – [[Kaliningrad|Królewiec]]) i drogi wojewódzkiej nr 222; w pobliżu przebiega autostrada A1 – 11 km na wschód od [[miasto|miasta]] węzeł Swarożyn, 9 km na południowy wschód węzeł Pelplin. Ze stacji kolejowej w Starogardzie Gdańskim odjeżdżają pociągi do kilku [[miasto|miast]] w [[Polska|Polsce]]: [[Chojnice]] (przez [[Zblewo]], [[Kaliska]], [[Czarna Woda]], [[Czersk (województwo pomorskie)|Czersk]]), [[Gdańsk]], [[Gdynia]], [[Hel]] (w sezonie letnim), [[Tczew]].  
== Zabytki ==
* [[Kościół świętego Mateusza w Starogardzie Gdańskim|Kościół świętego Mateusza]]
* [[Kościół świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim|Kościół świętej Katarzyny]]
* [[Ratusz w Starogardzie Gdańskim|Ratusz]]
* [[Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim|Muzeum Ziemi Kociewskiej]]
* [[Baszta Gdańska w Starogardzie Gdańskim|Baszta Gdańska]]
* [[Baszta Tczewska w Starogardzie Gdańskim|Baszta Tczewska]]
* [[Baszta Książęca w Starogardzie Gdańskim|Baszta Książęca]]

* [[Pałac Wiechertów w Starogardzie Gdańskim|Pałac Wiechertów]]

* [[Budynek Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim|Sąd Rejonowy]]
* [[Kościół świętego Wojciecha w Starogardzie Gdańskim |Kościół świętego Wojciecha]]

* [[Dworzec Kolejowy PKP Starogard Gdański]]
* [[Synagoga w Starogardzie Gdańskim|Synagoga]]

== Historia ==
Według badań archeologicznych gród wykształcił się w tym miejscu z osady neolitycznej sprzed ok. 4-5 tysięcy lat, jednak pierwsza wzmianka (''Starigrod'') pojawiła się w 1198, w dokumencie księcia pomorskiego Grzymisława, ofiarowującym gród rycerzom zakonnym św. Jana. W 1339 Krzyżacy nadali Starogardowi herb, zaś chełmińskie prawo miejskie nadane zostało w 1348. Starogard przeciwstawiał się uciskowi krzyżackiemu, m.in. wstępując w 1440 do Związku Pruskiego, przyczyniając się do powrotu w 1466 Prus Królewskich do Polski.

W 1484 ogromny pożar zniszczył połowę miasta.

W czasie ''potopu'' był okupowany przez Szwedów.

W 1772 miasto zostało zajęte przez Prusy w wyniku I rozbioru Polski. W 1846 (2 lata przed Wiosną Ludów) Florian Ceynowa pokierował chłopskim atakiem na garnizon wojsk pruskich w Starogardzie.

Miasto powróciło do Polski 29 stycznia 1920 – nastąpił przemarsz wojsk gen. Józefa Hallera, obejmujących miasto w imieniu Rzeczypospolitej.

Przez okres niemal całej II wojny światowej Starogard był okupowany przez Niemców, którzy w pobliskim Lesie Szpęgawskim dokonali masowych egzekucji, zabijając ok. 7 tys. ludzi, w tym pacjentów szpitala dla umysłowo chorych w Kocborowie.

6 marca 1945 r. następuje wyzwolenie miasta przez oddziały 116 korpusu armijnego 2 armii uderzeniowej 2 Frontu Białoruskiego. W walkach zginęło 26 żołnierzy radzieckich. Dla ich pamięci wzniesiono Pomnik Wdzięczności na ówczesnym pl. 1 Maja.

W 1950 do nazwy Starogard dodano "Gdański", w celu odróżnienia go od Stargardu na Pomorzu Zachodnim. W sierpniu 1980 w mieście wybuchły protesty i powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

Organem wykonawczym władzy samorządowej od 1987 roku jest prezydent miasta, pomimo braku wymaganej dawnej liczby 50 tys. mieszkańców. W 1990 roku, kiedy podwyższono wymagane kryterium do 100 tys. mieszkańców, tytuł prezydenta dla Starogardu został zachowany.

== Położenie ==
Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 25,28 km². Miasto stanowi 1,88% powierzchni powiatu.

Według danych z 2002<sup>[4]</sup> Starogard Gdański zajmuje obszar o powierzchni 25,27 km², w tym: użytki rolne stanowiące 56% powierzchni oraz użytki leśne stanowiące 9%.

Miasto znajduje się w południowej części w województwa pomorskiego, w północnej części [[Powiat starogardzki|powiatu starogardzkiego]]. [[Gmina Starogard Gdański]] od północy graniczy z gminą Skarszewy, od zachodu z gminą Zblewo, od południa z gminami Lubichowo oraz Bobowo, od strony wschodniej zaś graniczy z powiatem tczewskim.

W latach 1945–1998 (także w latach 1975–1998) miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego.

== Dzielnice ==

Miasto zostało umownie podzielone na 8 dzielnic:
* [[Centrum (Starogard Gdański)|Centrum]]
* [[Hermanowo (Starogard Gdański)|Hermanowo]]
* [[Kocborowo (Starogard Gdański)|Kocborowo]]
* [[Korytyba]]
* [[Przylesie (Starogard Gdański)|Przylesie]]
* [[Stadnina (Starogard Gdański)|Stadnina]]
* [[Żabno]]
* [[Łapiszewo (Starogard Gdański)|Łapiszewo]]

== Transport ==

=== Drogowy ===
Starogard Gdański leży przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 22 (szlak [[Berlin]] – [[Kaliningrad|Królewiec]]) i drogi wojewódzkiej nr 222; w pobliżu przebiega autostrada A1 – 11 km na wschód od miasta węzeł Swarożyn, 9 km na południowy wschód węzeł Pelplin.
{| class="wikitable"
|+Drogi przebiegające przez Starogard Gdański
!Droga nr
!Trasa
!Przebieg w mieście
|-
|222
|[[Skórcz]] [[Starogard Gdański|– Starogard Gdański]][[Godziszewo| – Godziszewo]] – [[Trąbki Wielkie]] – [[Straszyn]] [[Gdańsk|– Gdańsk]]
|Ulice: Pelplińska, [[Ulica Pomorska w Starogardzie Gdańskim|Pomorska]], Aleja Niepodległości, Władysława Jagiełły, Generała Władysława Sikorskiego, Gdańska.
|-
|22
|[[Gorzów Wielkopolski]] – [[Wałcz]] – [[Człuchów]] – [[Chojnice]] – [[Starogard Gdański]] – [[Malbork]] – [[Elbląg]]
|ulice: Zblewska, Władysława Jagiełły, [[Ulica Generała Władysława Sikorskiego w Starogardzie Gdańskim|Generała Władysława Sikorskiego]], Adama Mickiewicza.
|}

=== Kolejowy ===
Dworzec w Starogardzie Gdańskim

Ze stacji kolejowej w Starogardzie Gdańskim odjeżdżają pociągi do kilku miast w Polsce: Chojnice (przez Zblewo, Kaliska, Czarna Woda, Czersk), Gdańsk, Gdynia, Hel (w sezonie letnim), Tczew. W mieście jest także drugi przystanek kolejowy (nazywany ''Przedmieście'' lub ''Starogard Szlachecki''), działający obecnie jako przystanek pociągów towarowych Linii 243. Starogard Gdański–Skórcz.

=== Komunikacja miejska ===
: ''Osobny artykuł: MZK Starogard Gdański.''
W mieście funkcjonuje komunikacja miejska. W 2007 zakupiono 6 nowoczesnych autobusów Solaris Urbino 10, a w 2008 z taboru MZK wycofano Jelcze. W 2010 natomiast zakupiono (przy dofinansowaniu z Unii Europejskiej) kolejne 5 autobusów marki Mercedes-Benz O530, zwiększając tym samym ogólną liczbę kursujących autobusów do 30.

=== Lotniczy ===
Ok. 7 km na północ od miasta funkcjonuje lądowisko Linowiec.

== Edukacja ==
W mieście funkcjonuje obecnie 7 publicznych placówek przedszkolnych, 6 publicznych szkół podstawowych, 4 publiczne gimnazja, 2 licea ogólnokształcące, 2 technika oraz zasadnicza szkoła zawodowa, przekształcana w szkołę branżową I stopnia. Oprócz tego istnieją także: Zespół Szkół Chrześcijańskich, Pomorska Szkoła Wyższa a także niepubliczne punkty przedszkolne oraz szkoły policealne.

'''Przedszkola''':
* Miejskie Przedszkole Publiczne nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi
* Miejskie Przedszkole Publiczne nr 3
* Miejskie Przedszkole Publiczne nr 4
* Miejskie Przedszkole Publiczne nr 5
* Miejskie Przedszkole Publiczne nr 6
* Miejskie Przedszkole Publiczne nr 8
* Miejskie Przedszkole Publiczne nr 10
'''Szkoły podstawowe''':
* Chrześcijańska Szkoła Podstawowa
* Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1
* [[Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 imienia Marii Konopnickiej w Starogardzie Gdańskim|Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2]]
* Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3
* Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4
* Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 (tworzy zespół szkół wraz z Publicznym Gimnazjum nr 4)
* Publiczna Szkoła Podstawowa nr 8 (stworzona z przekształcenia Publicznego Gimnazjum nr 1)
'''Gimnazja''':
* Publiczne Chrześcijańskie Gimnazjum
* Publiczne Gimnazjum nr 1 (po 2019 zostanie w pełni przekształcone w PSP nr 8)
* Publiczne Gimnazjum nr 2 (połączone z PSP nr 3)
* Publiczne Gimnazjum nr 3 (połączone z PSP nr 1)
* Publiczne Gimnazjum nr 4 (połączone z PSP nr 6)
'''Licea''':
* I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
* II Liceum Ogólnokształcące im. Ziemi Kociewskiej
'''Technika''':
* [[Technikum nr 1 im. Noblistów Polskich w Starogardzie Gdańskim|Technikum nr 1 im. Noblistów Polskich]] (w Zespole Szkół Ekonomicznych)
* Technikum nr 2 (w Zespole Szkół Zawodowych im. majora Henryka Dobrzańskiego "Hubala")
'''Szkoły zawodowe/branżowe''':
* Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 (w Zespole Szkół Zawodowych im. majora Henryka Dobrzańskiego "Hubala")
'''Szkoły wyższe''':
* Pomorska Szkoła Wyższa

== Sport ==

=== KP Starogard Gdański ===
W mieście działa Klub Piłkarski Starogard Gdański, który założony został w 2008 po rozwiązaniu klubu MKS Wierzyca Starogard Gdański. W sezonie 2013/14 zespół awansował do pomorskiej IV ligi, a od 2017 występuje w III lidze (gr. II). Barwy zespołu są biało-zielono-białe. Drużyna korzysta ze Stadionu Miejskiego im. Kazimierza Deyny przy ul. Olimpijczyków Starogardzkich 1.
{| class="wikitable"
!SEZON
!ROZGRYWKI LIGOWE
!MIEJSCE W TABELI
|-
|2008/2009
|Klasa B
|1
|-
|2009/2010
|Klasa A
|1
|-
|2010/2011
|Klasa Okręgowa
|1
|-
|2011/2012
|IV Liga
|15
|-
|2012/2013
|Klasa Okręgowa
|4
|-
|2013/2014
|Klasa Okręgowa
|1
|-
|2014/2015
|VI Liga
|3
|-
|2015/2016
|VI Liga
|3
|-
|2016/2017
|VI Liga
|2
|-
|2016/2017
|III Liga
|}

=== SKS Polpharma Starogard Gdański ===
Klub koszykarski ze Starogardu Gdańskiego, założony w 1993. Występujący obecnie w PLK.

== Ludność Starogardu Gdańskiego ==
* 1817 - 2 616 (w tym 451 Żydów)
* 1846 - 3 868  (w tym 687 Żydów)
* 1849 - 3 958  (w tym 685 Żydów)
* 1867 - 5 568  (w tym 796 Żydów)
* 1871 - 5 822  (w tym 802 Żydów)
* 1875 - 6 022 (w tym 628 Żydów)
* 1880 - 6 253 
* 1885 - 6 634  (w tym 529 Żydów)
* 1890 - 7 080  (w tym 454 Żydów)
* 1895 - 7 739  (w tym 402 Żydów)
* 1905 - 10 485  (w tym 352 Żydów)
* 1910 - 10 419  (w tym 275 Żydów)
* 1923 - 10 612  (w tym 59 Żydów)
* 1928 - 11 821  (w tym 56 Żydów)
* 1931 - 13 356 
* 1935 - 13 316  (w tym 136 Żydów)
* 1939 - 16 000 
* 1946 - 15 081  (spis powszechny)
* 1950 - 17 130  (spis powszechny)
* 1955 - 20 675 
* 1960 - 25 881  (spis powszechny)
* 1961 - 27 000 
* 1962 - 27 800 
* 1963 - 28 600 
* 1964 - 29 100 
* 1965 - 29 552 
* 1966 - 30 100 
* 1967 - 30 300 
* 1968 - 30 700 
* 1969 - 31 300 
* 1970 - 33 700  (spis powszechny)
* 1971 - 34 200 
* 1972 - 35 100 
* 1973 - 36 500 
* 1974 - 37 760 
* 1975 - 39 461 
* 1976 - 40 700 
* 1977 - 41 700 
* 1978 - 42 100  (spis powszechny)
* 1979 - 43 300 
* 1980 - 44 243 
* 1981 - 44 842 
* 1982 - 45 727 
* 1983 - 44 623 
* 1984 - 44 973 
* 1985 - 45 591 
* 1986 - 46 129 
* 1987 - 46 940 
* 1988 - 47 752  (spis powszechny)
* 1989 - 48 043 
* 1990 - 49 539 
* 1991 - 49 797 
* 1992 - 50 130 
* 1993 - 50 370 
* 1994 - 50 526 
* 1995 - 50 700 
* 1996 - 50 689 
* 1997 - 50 751 
* 1998 - 50 723 
* 1999 - 50 622 
* 2000 - 50 529 
* 2001 - 50 647 
* 2002 - 48 927  (spis powszechny)
* 2003 - 48 579 
* 2004 - 48 328 
* 2005 - 48 229 
* 2006 - 48 021 
* 2007 - 48 189 
* 2008 - 48 313 
* 2009 - 48 239 
* 2010 - 48 185 
* 2011 - 49 101 
* 2012 (30 czerwca) - 49 075 
* 2013 (30 czerwca) - 48 690

== Gospodarka ==
Część terenów miasta należy do Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Największe przedsiębiorstwa:
* [[Zakłady Farmaceutyczne "Polpharma" S.A. w Starogardzie Gdańskim|Zakłady Farmaceutyczne "Polpharma" S.A.]] (wcześniej SZF "Polfa")
* Fabryka Mebli Okrętowych "Famos"
* [[Destylarnia "Sobieski" w Starogardzie Gdańskim|Destylarnia "Sobieski"]] (wcześniej Fabryka Wódek Gdańskich, "Polmos")
* Akomex (produkcja opakowań)
* Gerdins Cable Systems
* Lhm Poland
* Perfexim (produkcja grzejników)
* Gillmet – Cynkownia Ogniowa
* Huta Szkła Gospodarczego
* Labofarm (produkcja leków ziołowych)
* Paktainer Sp. z o.o.
* Starogardzkie Przedsiębiorstwo Budowlane S-BUD S.A.
* Eurobud (produkcja betonu towarowego)

== Miasta i gminy partnerskie ==
* [[Białogród nad Dniestrem]]
* [[Diepholz]]
* [[Hillerød]]
* [[Limerick]]
* [[Foshan]]

== Linki zewnętrzne ==
* [https://pl.wikipedia.org/wiki/Starogard_Gdański Wikipedia]
* [http://starogardgdanski.naszemiasto.pl Nasze Miasto]
* [http://www.dziennikbaltycki.pl/wiadomosci/starogard-gdanski/ Dziennik Bałtycki]<center></center>[[Kategoria:Województwo pomorskie]]
[[Kategoria:Powiat starogardzki]]
[[Kategoria:Starogard Gdański]]
[[Kategoria:Artykuły na medal]]