Starogard Gdański - Miasto w północnej Polsce, siedziba gminy wiejskiej Starogard Gdański i powiatu starogardzkiego. Jest jednym z najstarszych miast województwa pomorskiego. Jest stolicą regionu Kociewie. Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 25,28 km².Miasto stanowi 1,88% powierzchni powiatu. W latach 1945–1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego. Starogard Gdański leży przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 22 (szlak Berlin – Królewiec) i drogi wojewódzkiej nr 222; w pobliżu przebiega autostrada A1 – 11 km na wschód od miasta węzeł Swarożyn, 9 km na południowy wschód węzeł Pelplin. Ze stacji kolejowej w Starogardzie Gdańskim odjeżdżają pociągi do kilku miast w Polsce: Chojnice (przez Zblewo, Kaliska, Czarna Woda, Czersk), Gdańsk, Gdynia, Hel (w sezonie letnim), Tczew.
Zabytki
- Kościół świętego Mateusza
- Kościół świętej Katarzyny
- Ratusz
- Muzeum Ziemi Kociewskiej
- Baszta Gdańska
- Baszta Tczewska
- Sąd Rejonowy
Historia
Według badań archeologicznych gród wykształcił się w tym miejscu z osady neolitycznej sprzed ok. 4-5 tysięcy lat, jednak pierwsza wzmianka (Starigrod) pojawiła się w 1198, w dokumencie księcia pomorskiego Grzymisława, ofiarowującym gród rycerzom zakonnym św. Jana. W 1339 Krzyżacy nadali Starogardowi herb, zaś chełmińskie prawo miejskie nadane zostało w 1348. Starogard przeciwstawiał się uciskowi krzyżackiemu, m.in. wstępując w 1440 do Związku Pruskiego, przyczyniając się do powrotu w 1466 Prus Królewskich do Polski.
W 1484 ogromny pożar zniszczył połowę miasta.
W czasie potopu był okupowany przez Szwedów.
W 1772 miasto zostało zajęte przez Prusy w wyniku I rozbioru Polski. W 1846 (2 lata przed Wiosną Ludów) Florian Ceynowa pokierował chłopskim atakiem na garnizon wojsk pruskich w Starogardzie.
Miasto powróciło do Polski 29 stycznia 1920 – nastąpił przemarsz wojsk gen. Józefa Hallera, obejmujących miasto w imieniu Rzeczypospolitej.
Przez okres niemal całej II wojny światowej Starogard był okupowany przez Niemców, którzy w pobliskim Lesie Szpęgawskim dokonali masowych egzekucji, zabijając ok. 7 tys. ludzi, w tym pacjentów szpitala dla umysłowo chorych w Kocborowie.
6 marca 1945 r. następuje wyzwolenie miasta przez oddziały 116 korpusu armijnego 2 armii uderzeniowej 2 Frontu Białoruskiego. W walkach zginęło 26 żołnierzy radzieckich. Dla ich pamięci wzniesiono Pomnik Wdzięczności na ówczesnym pl. 1 Maja.
W 1950 do nazwy Starogard dodano "Gdański", w celu odróżnienia go od Stargardu na Pomorzu Zachodnim. W sierpniu 1980 w mieście wybuchły protesty i powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.
Organem wykonawczym władzy samorządowej od 1987 roku jest prezydent miasta, pomimo braku wymaganej dawnej liczby 50 tys. mieszkańców. W 1990 roku, kiedy podwyższono wymagane kryterium do 100 tys. mieszkańców, tytuł prezydenta dla Starogardu został zachowany.
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 25,28 km². Miasto stanowi 1,88% powierzchni powiatu.
Według danych z 2002[4] Starogard Gdański zajmuje obszar o powierzchni 25,27 km², w tym: użytki rolne stanowiące 56% powierzchni oraz użytki leśne stanowiące 9%.
Miasto znajduje się w południowej części w województwa pomorskiego, w północnej części powiatu starogardzkiego. Gmina Starogard Gdański od północy graniczy z gminą Skarszewy, od zachodu z gminą Zblewo, od południa z gminami Lubichowo oraz Bobowo, od strony wschodniej zaś graniczy z powiatem tczewskim.
W latach 1945–1998 (także w latach 1975–1998) miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego.
Dzielnice
Miasto zostało umownie podzielone na 8 dzielnic:
- Centrum
- Hermanowo
- Kocborowo
- Korytyba
- Przylesie
- Stadnina
- Żabno
- Łapiszewo
Transport
Drogowy
Starogard Gdański leży przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 22 (szlak Berlin – Królewiec) i drogi wojewódzkiej nr 222; w pobliżu przebiega autostrada A1 – 11 km na wschód od miasta węzeł Swarożyn, 9 km na południowy wschód węzeł Pelplin.
Droga nr | Trasa | Przebieg w mieście |
---|---|---|
222 | Skórcz – Starogard Gdański – Godziszewo – Trąbki Wielkie – Straszyn – Gdańsk | Ulice: Pelplińska, Pomorska, Aleja Niepodległości, Władysława Jagiełły, Generała Władysława Sikorskiego, Gdańska. |
22 | Gorzów Wielkopolski – Wałcz – Człuchów – Chojnice – Starogard Gdański – Malbork – Elbląg | ulice: Zblewska, Władysława Jagiełły, Generała Władysława Sikorskiego, Adama Mickiewicza. |
Kolejowy
Dworzec w Starogardzie Gdańskim
Ze stacji kolejowej w Starogardzie Gdańskim odjeżdżają pociągi do kilku miast w Polsce: Chojnice (przez Zblewo, Kaliska, Czarna Woda, Czersk), Gdańsk, Gdynia, Hel (w sezonie letnim), Tczew. W mieście jest także drugi przystanek kolejowy (nazywany Przedmieście lub Starogard Szlachecki), działający obecnie jako przystanek pociągów towarowych Linii 243. Starogard Gdański–Skórcz.
Komunikacja miejska
- Osobny artykuł: MZK Starogard Gdański.
W mieście funkcjonuje komunikacja miejska. W 2007 zakupiono 6 nowoczesnych autobusów Solaris Urbino 10, a w 2008 z taboru MZK wycofano Jelcze. W 2010 natomiast zakupiono (przy dofinansowaniu z Unii Europejskiej) kolejne 5 autobusów marki Mercedes-Benz O530, zwiększając tym samym ogólną liczbę kursujących autobusów do 30.
Lotniczy
Ok. 7 km na północ od miasta funkcjonuje lądowisko Linowiec.
Edukacja
W mieście funkcjonuje obecnie 7 publicznych placówek przedszkolnych, 6 publicznych szkół podstawowych, 4 publiczne gimnazja, 2 licea ogólnokształcące, 2 technika oraz zasadnicza szkoła zawodowa, przekształcana w szkołę branżową I stopnia. Oprócz tego istnieją także: Zespół Szkół Chrześcijańskich, Pomorska Szkoła Wyższa a także niepubliczne punkty przedszkolne oraz szkoły policealne.
Przedszkola:
- Miejskie Przedszkole Publiczne nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi
- Miejskie Przedszkole Publiczne nr 3
- Miejskie Przedszkole Publiczne nr 4
- Miejskie Przedszkole Publiczne nr 5
- Miejskie Przedszkole Publiczne nr 6
- Miejskie Przedszkole Publiczne nr 8
- Miejskie Przedszkole Publiczne nr 10
Szkoły podstawowe:
- Chrześcijańska Szkoła Podstawowa
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 (tworzy zespół szkół wraz z Publicznym Gimnazjum nr 4)
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 8 (stworzona z przekształcenia Publicznego Gimnazjum nr 1)
Gimnazja:
- Publiczne Chrześcijańskie Gimnazjum
- Publiczne Gimnazjum nr 1 (po 2019 zostanie w pełni przekształcone w PSP nr 8)
- Publiczne Gimnazjum nr 2 (połączone z PSP nr 3)
- Publiczne Gimnazjum nr 3 (połączone z PSP nr 1)
- Publiczne Gimnazjum nr 4 (połączone z PSP nr 6)
Licea:
- I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
- II Liceum Ogólnokształcące im. Ziemi Kociewskiej
Technika:
- Technikum nr 1 im. Noblistów Polskich (w Zespole Szkół Ekonomicznych)
- Technikum nr 2 (w Zespole Szkół Zawodowych im. majora Henryka Dobrzańskiego "Hubala")
Szkoły zawodowe/branżowe:
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 (w Zespole Szkół Zawodowych im. majora Henryka Dobrzańskiego "Hubala")
Szkoły wyższe:
- Pomorska Szkoła Wyższa
Sport
KP Starogard Gdański
W mieście działa Klub Piłkarski Starogard Gdański, który założony został w 2008 po rozwiązaniu klubu MKS Wierzyca Starogard Gdański. W sezonie 2013/14 zespół awansował do pomorskiej IV ligi, a od 2017 występuje w III lidze (gr. II). Barwy zespołu są biało-zielono-białe. Drużyna korzysta ze Stadionu Miejskiego im. Kazimierza Deyny przy ul. Olimpijczyków Starogardzkich 1.
SEZON | ROZGRYWKI LIGOWE | MIEJSCE W TABELI |
---|---|---|
2008/2009 | Klasa B | 1 |
2009/2010 | Klasa A | 1 |
2010/2011 | Klasa Okręgowa | 1 |
2011/2012 | IV Liga | 15 |
2012/2013 | Klasa Okręgowa | 4 |
2013/2014 | Klasa Okręgowa | 1 |
2014/2015 | VI Liga | 3 |
2015/2016 | VI Liga | 3 |
2016/2017 | VI Liga | 2 |
2016/2017 | III Liga |
SKS Polpharma Starogard Gdański
Klub koszykarski ze Starogardu Gdańskiego, założony w 1993. Występujący obecnie w PLK.
Ludność Starogardu Gdańskiego
- 1817 - 2 616 (w tym 451 Żydów)
- 1846 - 3 868 (w tym 687 Żydów)
- 1849 - 3 958 (w tym 685 Żydów)
- 1867 - 5 568 (w tym 796 Żydów)
- 1871 - 5 822 (w tym 802 Żydów)
- 1875 - 6 022 (w tym 628 Żydów)
- 1880 - 6 253
- 1885 - 6 634 (w tym 529 Żydów)
- 1890 - 7 080 (w tym 454 Żydów)
- 1895 - 7 739 (w tym 402 Żydów)
- 1905 - 10 485 (w tym 352 Żydów)
- 1910 - 10 419 (w tym 275 Żydów)
- 1923 - 10 612 (w tym 59 Żydów)
- 1928 - 11 821 (w tym 56 Żydów)
- 1931 - 13 356
- 1935 - 13 316 (w tym 136 Żydów)
- 1939 - 16 000
- 1946 - 15 081 (spis powszechny)
- 1950 - 17 130 (spis powszechny)
- 1955 - 20 675
- 1960 - 25 881 (spis powszechny)
- 1961 - 27 000
- 1962 - 27 800
- 1963 - 28 600
- 1964 - 29 100
- 1965 - 29 552
- 1966 - 30 100
- 1967 - 30 300
- 1968 - 30 700
- 1969 - 31 300
- 1970 - 33 700 (spis powszechny)
- 1971 - 34 200
- 1972 - 35 100
- 1973 - 36 500
- 1974 - 37 760
- 1975 - 39 461
- 1976 - 40 700
- 1977 - 41 700
- 1978 - 42 100 (spis powszechny)
- 1979 - 43 300
- 1980 - 44 243
- 1981 - 44 842
- 1982 - 45 727
- 1983 - 44 623
- 1984 - 44 973
- 1985 - 45 591
- 1986 - 46 129
- 1987 - 46 940
- 1988 - 47 752 (spis powszechny)
- 1989 - 48 043
- 1990 - 49 539
- 1991 - 49 797
- 1992 - 50 130
- 1993 - 50 370
- 1994 - 50 526
- 1995 - 50 700
- 1996 - 50 689
- 1997 - 50 751
- 1998 - 50 723
- 1999 - 50 622
- 2000 - 50 529
- 2001 - 50 647
- 2002 - 48 927 (spis powszechny)
- 2003 - 48 579
- 2004 - 48 328
- 2005 - 48 229
- 2006 - 48 021
- 2007 - 48 189
- 2008 - 48 313
- 2009 - 48 239
- 2010 - 48 185
- 2011 - 49 101
- 2012 (30 czerwca) - 49 075
- 2013 (30 czerwca) - 48 690
Gospodarka
Część terenów miasta należy do Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Największe przedsiębiorstwa:
- Zakłady Farmaceutyczne "Polpharma" S.A. (wcześniej SZF "Polfa")
- Fabryka Mebli Okrętowych "Famos"
- Destylarnia "Sobieski" (wcześniej Fabryka Wódek Gdańskich, "Polmos")
- Akomex (produkcja opakowań)
- Gerdins Cable Systems
- Lhm Poland
- Perfexim (produkcja grzejników)
- Gillmet – Cynkownia Ogniowa
- Huta Szkła Gospodarczego
- Labofarm (produkcja leków ziołowych)
- Paktainer Sp. z o.o.
- Starogardzkie Przedsiębiorstwo Budowlane S-BUD S.A.
- Eurobud (produkcja betonu towarowego)
Miasta i gminy partnerskie
- Białogród nad Dniestrem
- Diepholz
- Hillerød
- Limerick
- Foshan